اساس علمی تدوین تمرینات ورزشی
پرفسور ایرج احرابی فرد
برای تدوین تمرینات خصوصا در بازی های جمعی مربی بایستی از برخی مسائل علمی مطلع باشد تا بتواند محتوای تمرینات را با احتیاجات فردی و تیمی هم اهنگ کند. تمرینات معمولا در دو راستای محیطی انجام میگیرند. این دو راستا عبارتند از محیط بسته و محیط باز. شرح کامل این دو محیط در نوشتار پائین بطور دقیق ارائه میگردد. در این دو محیط همچنین دو نوع تمرین بمورد اجرا در میایند که عبارتند از تمرینات مهارتی و تمرینات اجرائی. برای درک واژه های بکار برده به شرح ویژه گی های هریک پرداخته خواهد شد.
تمرینات مهارتی (دریل)
در تمرینات مهارتی معمولا یک مهارت عرضه شده والگوی حرکتی ان مورد تعلیم و تمرین قرار میگیرد. برای اجرای مهارت مورد نظر کوشش مربی در دوراستا متمرکز میشود. این دو راستا عبارتند از اموزش تکنیک صحیح و بهبود توانمندی جسمانی جهت اجرای بهتر. حرکات جسمانی تکنیکی بایستی با تکرار و تصحیح ادامه یابد تا ورزشکار با خصوصیات جسمانی خود قادر باشد مهارت را با تکنیک صحیح اجرا کند. پس از این یاد گیری اساسی این مهارت بایستی مورد تکرارهای فراوان قرار گیرد تا به خاطره ی ماهیچه ای تبدیل شود. بعبارت دیگر اتوماتیک وار بدون احتیاج به فعالیت های ذهنی اجرا میشود. با ازادی توجه از مهارت توجه معطوف به تحولات بازی و یا فعالیت های هدفمند میگردد. اعصاب پاراسیمپاتیک در نخاع مسبب عملکردهای اتوماتیکی میباشند. بنا بر این عصب در نخاع مهارت خاطره ی ماهیچه ای را که به توجه ذهنی احتیاج ندارند به مرحله اجرا در میاورد.
از ویژه گی های مهارت های جسمانی اتوماتیک این است که فقط تکرار های فراوان سبب ایجاد تبدیل مهارت بصورت اتوماتیک میشود. زمانی که مهارت با تکرارهای فراوان به مرحله ی اتو ماتیک رسید ماندگاری ان با ورزشکار طولانی خواهد بود. وقتی مهارت دوچرخه سواری ویا شنا بمرحله ی اتوماتیک میرسند تا مدت مدیدی و شاید یک عمر با فرد باقی میمانند. البته توانمندی های جسمانی موقتی هستند و در اثر تضعیف در اجرای مهارت تآثیر دارند.
تمرینات یک طرفه ی یک مهارت برای رسیدن به مرجله خاطره ی ماهیچه ای به توجه یک تشخیص احتیاج می باشد. برای مثال برای مهار توپ بوسیله ی ساعد دفاعی ازابشاروالیبال، مربی از یک محل به محل دفاعی بطرف خط ممتد ورزشکاران ابشار میزند. خط تمریناتی یکی یکی جلو امده و با توجه نقطه ای (فوکال) که فقط سه درجه وسعت دارد به جرکات ابشار زن خیره میشوند و با مهارت ساعدی ابشار را کنترل میکنند. این دریل باید در جلسات متعدد بقدری تکرارشود تا دفاع ساعدی ابشار اتوماتیک وار اجرا وبا صحت مورد دلخواه اجرا شود.
چون در دریل ها معمولا فقط به یک اجرا توجه میشود، محیط دریل را محیط بسته مینامند . لیکن هنگام بازی چون حریف گزینش های دیگری نیز دارد توجه برای شناخت نحوه ی ابشار و یا جاخالی در محیطی اجرا میشود که مدافع باید با توجه دقیق نقطه ای اول گزینه ابشاریست را در یابد و سپس به مهارت کنترل توپ اقدام ورزد. به دلیل فعالیت شدید ذهنی و توجهی وسپس اجرای مهارت اتوماتیکی این محیط که دارای گزینش های متعدد می باشد محیط باز نامیده میشود.
مانوردر محیط باز
در هر بازی و یا فعالیت ورزشی که احتیاج به تشخیص سریع موقعیت ویا گزینه ی حریف باشد تا عکس العمل مناسب ارائه گردد احتیاج مبرم به فعالیت دقیق وسریع ذهنی میباشد. تمرینات مهارتی برخاسته از فعالیت های ذهنی را مانور مینامند. در هر ورزشی مانور های موقعیتی فراوان وجود دارد که محتاج به تمرینات مانوری مختلف با چابکی ذهنی و عکس العملی لازم را دارد. سرعت تشخیص گاهی با ید در دهه های یک ثانیه انجام پذیرد.
تمرینات مهارتی بسیار اهمیت دارند تا ورزشکاران بتوانند ماهرانه وبا تکنیک صحیح در بازی و یا فعالیت نمایان شوند. لیکن فغالیت های مانوری در محیط باز ورزشکاران را اماده ی شرکت و رقابت در اصل فعالیت ویا ورزش بخصوص مینماید.
برنامه ی تمرینی سالیانه
مربیان بایستی به خصوصیات تمرینی لازم درطول سال اشنائی کامل حاصل کنند و در طرح تمرینات فصلی، هفته ای و روزانه به تأکید موارد لازم بپردازند. تأکیدات تمرینی در طول سال تغییر میکند.
شمه ای از تغییرات تمرینی در طول سال ارائه میگردد. سال تقویمی به چهار زمان های متفاوت با تغییرات تمرینی بخصوص تقسیم میشود.
- تمرینات خارج از فصل
- تمرینات اغاز فصل
- تمرینات فصل مسابقاتی
- تمرینات فینالی اخر فصل
تمرینات خارج از فصل
ورزشکاران بایستی مطلع شوند که مهارت های به مرحله خاطره ی ماهیچه و اتوماتیک رسیده ازدست نمیروند. لیکن، امادگی جسمانی شامل سرعت، چابکی، قدرت ماهیچه ای، استقامت ماهیچه ای و استقامت ریوی پس از کمتر از سه هفته استراحت کم کم تضعیف میشوند. بنا بر این در خارج از فصل ورزشکار موظف است که امادگی جسمانی الگوهای مهارتی ورزش خود را با تمرینات مربوط به پایداری مهارت ها ادامه دهد.
تمرینات اوایل فصل
تاکید در تمرینات مهارتی رشته ی ورزشی از اهمیت خاصی بر خوردار است. تمرینات بایستی کیفیت مهارت های ان رشته ی ورزشی را به خد اعلا برساند.
تمرینات فصل مسابقاتی
مسابقه همواره به ضد تیمی با ویژه گی های بخصوص انجام میگیرد. در هر دنده ی چرخشی والیبال تیم مقابل دارای توانمندی و ضعف دارا میباشد. مربی موظف است با طرح مانورهای مقابله در هر دنده تیم خود را اماده ی رزم با ان تیم کند. شناخت قدرت و ضعف هز تیم در هر دنده ی چرخشی و یا مرحله ی مسابقاتی ابزار مفیدی در طرح مانورهای رقابتی با ان تیم. این مانورهای مقابله با حریف می باشد.