گفتاری در زمینه گسترش ورزش در جامعه
از: دکتر اسفندیار ستاری
سیاست دولت در توسعه، تعمیم و همگانی کردن ورزش و ورزش قهرمانی چیست و چه باید باشد؟
وزارت ورزش وظایف و هدفهای بسیاری دارد، لیکن سعی خواهم کرد نوشته را در دو مورد توسعه و تعمیم ورزش و ورزش قهرمانی که بنظرم دارای اهمیت بیشتری هستند محدود کنم.
زمانی که بحث از ورزش در کشورمان پیش میاید اکثرأ توجه و افکار بسوی ورزش قهرمانی و تیمهای ملی معطوف میشود. این عطف توجه از زمانی آغاز شد که ورزشکارانی مانند تختی در کشتی و نامجو و سلماسی در وزنه برداری مقامهای جهانی برای کشورمان اهراز کردند. از آن زمان بود که دستگاه های ورزشی کشور اکثر اقدامات و فعالیتهای خودشان را در زمینه قهرمان پروری بخصوص در کشتی و وزنه برداری که امکانات بیشتری برای این دو ورزش وجود داشت متمرکز کردند. زورخانه های انزمان همگی دارای تشک‌های کشتی پهلوانی بودند و وزنه برداری هم معمولا در سر چهار راه ها معمول بود.
حال اینکه ورزش قهرمانی یکی از اهداف وزارت ورزش و جوانان میباشد که اهمیت خاص خود را دارد که بعدا در اینمورد بان اشاره خواهم کرد. هدف مهمتر توسعه و تعمیم ورزش برای کل جامعه است که تا کنون تمام سازمان های ورزشی انرا جزو هدفهایشان منظور داشته ولی در اثر کوتاهی هایی مانند نا دانایی ها و عدم داشتن راهکارهای مستند ان را نا دیده گرفته و راه قهرمان پروری را انتخاب و کلیه امکانات را در این جهت مصرف و امید این را دارند که با کسب یک یا چند مدال قهرمانی در میادین بینالمللی ارزیابی کارشان را برخ دولت و مردم بکشند.
تعداد زیادی از ممالک جهان سوم نیز متاسفانه همین رویه قهرمان پروری را پیش گرفته تا از این طریق شاید بتوانند نام کشورشان را در سطح جهانی به نمایش در آورند در حالیکه ازتوسعه و تعمیم ورزش در کشورشان اثری نیست.
یک مثال میاورم تا نظرم را کمی روشن تر بیان کنم. فرض کنید در یک مسابقه بسکتبال بین تیم های ملی ایران و امریکا تیم ایران برنده اعلام شود و مسئولین امر طبل پیروزی را بنوازند و نتیجه گیری کنند که بسکتبال ایران از برتری بهتر بر خوردار است در حالیکه بخوبی میدانند که ایران فقط یک یا دو تیم در سطح ملی دارد که در طول سال اغلب در اردوهای آمادگی بلند مدت بسر برده و حقوق‌های کلانی نیز ماهیانه دریافت می‌کنند. در حالیکه فدراسیون بسکتبال امریکا میتواند صدها تیم هم ردیف تیم ملی خود عرضه دارد.
گسترش ورزش بسکتبال در امریکا بحدیست که تیم ملی این کشور غیر از بازیکنان حرفه ایش از حدود ۸۰ هزار تیم ( به غیراز لیگ های کودکان و نو جوانان) از دوره راهنمایی مدارس گرفته تا دانشگاه‌ها که تحت برنامه ریزی های دقیق زیر نظر مربیان متخصص تربیت میشوند تغذیه میشود. ورزش حرفه ای بسکتبال در امریکا نیز مانند تیم ملی از این گسترش پایه ای بهره مند است. تیم ملی امریکا معمولا دو تا سه هفته قبل از تاریخ مسابقات بینالمللی توسط یک مربی دانشگاهی انتخاب و در یک اردوی کوتاه مدت آماده میشود و پس از اتمام مسابقه کار تیم به اتمام می رسد و بازیکنان به شهرها و ایالات خود باز میگردند.
در نوشتار بعدی به ویژه گی های ورزش رقابتی، تفریحی و توانمندی و یا فیتنسی خواهیم پرداخت و همچنین برای توسعه و تعمیم ورزش و بهینه زیستی افراد جامعه چه اقداماتی باید صورت گیرد.
برنامه ریزی فقط جهت قهرمان پروری ساختاریست که روی پایه های سست و لرزان بنا میشود که هر آن بعلل مختلف امکان فروپاشی را دارد، زیرا از برنامه های پایه ساز وگسترده تغذیه نمی‌شود.
بنا بر این با توسعه و تعمیم ورزش نه تنها هدف اصلی مان را که همانا سالم سازی جامعه است مورد توجه قرار خواهیم داد، بلکه پایه های استواری برای بناها و تغذیه برنامه های بعدی که در نهایت تیمهای ملی میباشد خواهیم داشت.
حال ببینیم چطور باید ورزش و سالم سازی را در جامعه توسعه و تعمیم دهیم و چه دستگاه هایی در این راه کار وظیفه دارند؟. این مساله ایست که تا کنون کمتر بان توجه شده !!!
اگاهی و دانش افراد جامعه به اهمیت ورزش و فعالیتهای جسمانی و اثرات مثبت آن درسالم سازی جسم و روان لازمه پیشین این توسعه و تعمیم میباشد. این دانش و آگاهی و طرز تفکر در تمایل و شرکت مردم به ورزش و تندرستی خود نقش بزرگی دارد. وقتی مردم از نتیجه تحقیقات و اطلاعات علمی مربوط به اثر ورزش در بهبود و تقویت دستگاه های گردش خون، تنفسی، گوارشی، عصبی و بهبود حافظه، تقویت عضلانی وازدیاد استقامت بدن، نرمش مفاصل، درست نگهداری قامت، کاهش و جلوگیری از امراضی مانند کانسر، قند، و رهایی از پریشانی مطلع میشوند با میل بیشتری تن به ورزش و فیتنس یا تندرستی خود در می‌دهند. این دانش و آگاهی ها باید چگونه به مردم انتقال داده شود؟ اکثران دلایل حقیقت دار و مستند برعلم و دانش خیلی بهتر مورد فهم و قبولی افراد قرار می‌گیرد.
برنامه های رادیو، تلویزیون، اینترنت، انتشارات و سایر وسایل ارتباط جمعی و با استفاده از دانش استادان و تحقیقات علمی روز در کنفرانسها و بر گزاری میز گردها می‌توانند نتایج عوامل موثری در طرز فکر مردم نسبت به ورزش داشته باشند.
در مدارس باید قسمت مهم درس تربیت بدنی دانش اموزان شامل اطلاعات و دانش‌های علمی در مورد فواید و اثرات مثبت ورزش در سالم سازی جسم و روان انان باشد، تا با این دانش و درکناریادگیری مهارتهای ورزشی و حرکتی برنامه فعالیتهای حرکتی و ورزشی برای خود طرح ریزی نموده و روزانه انرا اجرا کنند.
یادگیری تکنیک‌ها و مهارتهای صحیح در ابتدا بسیار اهمیت دارد. زیرا با گرفتن نتیجه مطلوب و باز خوردهای مثبت موجبات انجام مجدد و ادامه آن بیش‌تر میسر شده و همچنین از وقوع صدمات نیز جلوگیری می‌کند.
با داشتن دانش و آگاهی‌های لازم و همچنین با مجهز بودن به ابزار و وسایل که همانا مهارتها و تکنیک‌های ورزشی و حرکتی است در صد شرکت افراد را در برنامه های تفریحی و ورزشی بمقدار زیادی افزایش خواهد داد. تحقیقی در مورد ۱۰۰۰ نفر که خاطرات خوب و خوشی از درس ورزش در مدارس داشتند نشانده این حقیقت بود که این افراد در سنین بالاتر فعالیتهای جسمانی و ورزشی را همچنان ادامه می‌دهند.
داشتن معلمین و مربیان متخصص و آگاه عامل دیگریست که بعدا اشاره خواهد شد.
مسابقات ورزشی داخل و خارج از مدرسه دریچه ایست برای دانش اموزان علاقه مند به شرکت در فعالیتهای تفریحی و رقابت‌های ورزشی و بالا بردن سطح مهارت خود. دانش اموزان این امکان را خواهند داشت تا در مسابقات داخل مدرسه ( بین کلاسی) و یا در صورت جایگزین شدن در تیم های مدرسه در مسابقات بین مدارس، حومه، شهر و قهرمانی استان و کشور شرکت نمایند.
درس تربیت بدنی در مدارس باید طبق استانداردهای تعیین شده برای سطوح ابتدایی، راهنمایی و متوسطه که توسط وزارت آموزش و پرورش و یا استان‌ها تدوین خواهد شد برنامه ریزی و توسط معلمین و دبیران تربیت بدنی تدریس شود، ضمنان نحوه تدریس معلمین ویادگیری دانش اموزان همواره در طول سال تحصیلی باید توسط مدیریت مدرسه و مقامات بالا تر چندین بار ارزیابی شده و نتیجه این ارزیابی باید در ارتقا، و تنزل رتبه و حقوق معلمین موثر باشد.
معلمان و دبیران باید موظف باشند هر پنج سال گواهینامه تدریس خود را از نو تجدید نمایند و برای تجدید گواهینامه معلمین باید معادل ۶ واحد دانشگاهی و یا ۱۲۰ واحد وابسته به آموزش ضمن خدمت ارائه نمایند. این تجدید گواهینامه بدین منظور است که معلمین همواره دانش و اطلاعات خودشان را در سطح معلومات و اطلاعات روز بالا نگاه دارند. البته مدیران موظفند در طول سال تحصیلی همواره کلاسها و دوره‌های کوتاه مدت برای ثبت نام و شرکت معلمین و مدیران آموزشی ارائه دهند تا این امکان برایشان موجود باشد.
قبلاء اشاره کردم که مدرسه در جهت توسعه و تعمیم ورزش بین دانش اموزان موظف است امکانات شرکت در برنامه‌های ورزشی خارج از ساعات درسی (شرکت در مسابقات بین کلاسی) و یا با شرکت در تیمهای مدرسه برنامه‌های لازم طرح و بموقع اجرا گذارد. اجرای این برنامه ها مستلزم داشتن مربیان متخصص میباشد که در عضاء مستمری و یا با ارائه کار رایگان این عهده را قبول کنند. البته این مربیان باید طبق ضوابط و شرایط و داشتن گواهینامه های لازم باستخدام موقت مدرسه در ایند. مسابقات قهرمانی مدارس باید در دو گروه، دوره راهنمایی و متوسطه جداگانه برنامه ریزی و برگزارشود.
مربیان ورزشی می‌توانند از بین اعضاء کادر آموزشی مدرسه باشند و یا اینکه از بین افراد خارج از کادر آموزشی که واجد شرایط و دارای گواهینامه مربیگری هستند اتتخاب شوند. وزارت ورزش موظف است برای تربیت مربیان و داوران ورزشهای مختلف کلاسها ی لازم برگزار کرده و گواهینامه های مربوطه صادر نماید. همچنین مراجع انتظامی باید صحت اخلاقی مربیان ورزشی خارج از کار آموزشی را تایید نمایند.
توسعه و تعمیم ورزش فقط مختص به گروه سنی کودکان، نو جوانان و جوانان نیست، بلکه دستگاه ورزش باید برای گروههای سنی ۳۰ سال ببالا نیز برنامه ریزی نماید زیرا این گروه سنی بیش از گروههای سنی جوان‌تر نیاز به شرکت در فعالیت های ورزشی و سالم سازی خود را دارند. کلوپهای تندرستی ( فیتنس سنتر) که توسط بخش خصوصی بوجود میایند و بودجه آنها با دریافت حق عضویت تامین خواهد شد می‌توانند مراکزی باشند که در سالم سازی جامعه نقش موثری داشته باشند. اینگونه کلوپها فقط در زمینه تندرستی و فیتنس امکانات دارند و هیچگونه فعالیت تیمهای ورزشی و رقابتی ندارند. افراد جامعه باپرداخت حق عضویت می‌توانند از این کلوپها استفاده کرده و به سالم سازی خود بپردازند. جواز کار این کلوپها باید از طرف شهرداریها و مقامات ورزش استان‌ها طبق ضوابط و شرایط مصوبه وزارت ورزش صادر و همواره موجب ارزیابی قرار گیرند.
دستگاههای ورزشی همچنین باید امکانات لازم برای تفریحات سالم و رقابت‌های ورزشی این سالمندان فراهم کند. برای شرکت این گروه های سنی دستگاه ورزش باید برنامه هایی داشته باشد تا افراد علاقمند به شرکت در مسابقات ورزشی بتوانند در گروه سنی خود به رقابت بپردازند. مسابقات برای گروه سنی ۳۰-۳۴، ۳۵-۳۹، …تا بالای ۱۰۰ سال و ازاد برنامه ریزی نماید. خود من از سال ۱۹۹۸ با چندی از ایرانیان دیگر همه ساله در مسابقات دو و میدانی قهرمانی امریکا شرکت می‌کنیم. این رقابت‌ها حتی در سطح جهانی نیز برگزار میشود. این مسابقات تحت نظر واداره فدراسیونهای ورزشی برنامه ریزی و اجرا میشود.
همینطور که برای سطوح تحصیلی راهنمایی و متوسطه برنامه مسابقات قهرمانی پیشنهاد شد، در اجرای توسعه و تعمیم ورزش، هیاتهای ورزشی که بازوهای فدراسیونهای ورزشی کشور میباشند موظف هستند برای گروه سنی ۸-۹، ۱۰-۱۱، ۱۲-۱۳، ۱۴-۱۵، و ۱۶-۱۷ ساله ها جهت شرکت در مسابقات قهرمانی شهر، ایالت، منطقه ای و کشور برنامه ریزی نمایند.
تربیت بدنی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی نیز موظفند با هماهنگ کردن برنامه های خود با هیاتها و فدراسیونهای ورزشی سهم خود را در توسعه و تعمیم ورزش بین دانشجویان ادا نمایند.
باشگاههای ورزشی نیز بنوبه خود که بر طبق شرایط و ضوابط وزارت ورزش تاسیس میشوند و زیر نظر استان‌ها به فعالیتهای گسترشی یک یا چند رشته ورزشی میپردازند دیگر موءسساتی هستند که در توسعه ورزشها ی قهرمانی نقش مهمی خواهند داشت.
برای اجرای این برنامه های پیشنهادی که لازمه یک جامعه سالم و پیشرفته است نیاز به تاسیسات و اماکن ورزشی است تا بتوان ورزش را آنطور که باید وشاید توسعه و تعمیم داد. مسعله تاسیسات و اماکن ورزشی و تفریحی مشکلیست پر هزینه که دولت باید بان با یک نظر مورد نیاز نگاه کند.
ایجاد تاسیسات و اماکن ورزشی برای مدارس، پارکها و شهرها مستلزم یک برنامه پنج یا هفت ساله میباشد که با همکاری و مشارکت و هماهنگی وزارت خانه های ورزش و جوانان، آموزش و پرورش، کشور و وزارت علوم و آموزش عالی صورت گیرد. مدارس کنونی کشور اغلب ساختمانی است که شامل چندین اطاق و یک حیاط میباشد که در مقایسه با مدارس مدرن واقعا تاسف آور است. از این مدارس بعلت ازدیاد دانش آموز حتی تا سه شیفت استفاده میشود. دانش اموزان کشور ما باید در چنین شرایطی بتحصیل بپردازند که اکثر مراحل پرورشی شان در اثر کمبودها نادیده گرفته میشود. در واقعیتی که دولت ایران در سوریه، عراق، و کشورهای دیگر بیمارستانها و در جوار آنها حوزه های علمیه میسازد و این اماکن را با هزینه ایران اداره و مجانان در اختیار مردم آن کشورها قرار میدهد.
با ۱۵۰ میلیاردی که دو سال گذشته تحویل ایران شد چند مدرسه مدرن مجهز به کلاسهای مناسب، مراکز تکنولوژی، مدیا سنتر، کافه تریا، مرکز بهداشتی زیر نظر پرستار، سال‌نهای سرپوشیده و زمینهای ورزشی میتوانستیم بسازیم؟
(با هزینه یک میلیارد دلار می‌توان یکصد دبیرستان مدرن در ایران تاسیس کرد)
در اجرای برنامه های گشترسی تساوی حقوق دختران و زنان باید مد نظر قرار گیرد و آزادی شرکت در ورزشها و استفاده از اماکن و میادین ورزشی برای انان بدون هیچگونه محدودیتهایی باید میسر باشد.
این تساوی حقوق در ۴۰ سال گذشته تحت حکومت مرد سالاری ملاها بطور کامل زیر پا گذاشته شده که باعث کلی تاسف وتاثر است.
عکس هوایی فوق نمایانگر ساختمان و تاسیسات ورزشی یک دبیرستان است که ظرفیت ۱۵۰۰ دانش آموز را دارد.