ویژگیهای یک مربی ورزشی برجسته
از: دکتر اسفندیار ستاری
یک مربی برجسته (که از این پس” مربی” نامیده میشود) همواره خوش بین، مشتاق، پشتیبان، دارای تمرکز فکر، راهنمای هدفمند، دانشمند، هوشیار، با احترام، شکیبا، سخنگو و مکاتب خوبی است و دارای ویژگیهای کلیدی زیر میباشد:
۱ – مربی برای اینکه بتواند بطور مؤثر ورزش مورد نظر را آموزش دهد باید آن ورزش را بخوبی بداند. مربی باید ورزش مورد نظر را از مهارتهای اولیه گرفته تا، ترفندها، تاکتیک ها و استراتژی های پیشرفته بداند و دارای تجربیات عملی آن ورزش در سطح قهرمانی نیز باشد (در ورزش و تعلیم آن داشتن قدمت و سابقه ورزشی مربی اهمیت ویژه دارد). مربی باید توانایی طرح برنامه تمرینات فصل و تمرینات پیشبرد را داشته و با قوانین مربوطه آن آشنا باشد. با سازمان دهی محیط، موقعیت لازم را برای یادگیری و پیشرفت ورزشکار فراهم سازد. برنامه ریزی، تدارک، تمرین، رقابت و ارزیابی ورزشکار باید اساس کار مربی باشد. مربی باید بتواند حمایت و پشتیبانی هیأت مدیره آن ورزش را بخود جلب نماید.
۲ – مربی باید همواره جویای دانش جدید، تاکتیک ها، یا روشهای تمرینی منطبق بر دانش و تحقیقات روز باشد و با شرکت در کلینیک های مربوطه از آخرین داده ها برخوردار شود. در مرور ویدیو ها و مطالعه کتب و مقالات مربوطه فعال باشد و
در کلاسهای تحقیقاتی روانشناسی ورزشی، تغذیه، فیزیولوژی ورزشی برای بالا بردن دانش خود شرکت کند.
۳ – مربی باید دیگران را از دانش و تجربیات خود برخوردار سازد. آموختن دانش بسیار مهم است، لیکن داشتن اعتماد به نفس جهت اشتراک و جویای دانش از دیگران بخصوص خارج از حیطه ورزش خود از ویژگی های مخصوص میباشد. اشتیاق به سعی در یادگیری ایده های جدید برای بهبود مهارت ها بسیار کلیدی است. بر خورداری از دانش و راهنمائی های مربی پر اهمیت است، زیرا که اغلب ورزشکاران بیشتر اوقات تمرینات خود را در تنهائی انجام می دهند و هر چقدر دانش آموخته تر باشند ضمن پیشرفت سریع تر از بروز صدمات نیز مصون خواهند بود.
۴ – مربی باید همواره پر اشتیاق و مشوق باشد، بطوریکه بتواند تواناییهای ورزشکار را در اعتماد به نفس برانگیزد. برای مشتاق داشتن ورزشکار مربی باید نحوه تمرینات را متنوع و چالشی طرح کند. ضمناً اعتماد، امید و اطمینان را در ورزشکار به وجود آورد، بطوريكه خود عهده دار وظائف و انجام تمرینات شود. اشتیاق داشتن و لذت بردن ورزشکار از تمرینات باید زیر بنای موفقیت مربی و ورزشکار باشد واهم توجه باید در این زمینه فراهم شود.
۵ – شناخت تفاوت ها بین ورزشکاران اهمیت بسیار دارد، زیرا افراد دارای ویژگیهای مخصوص بخود میباشند و در یادگیری، کنش و واکنش از هم متمایز میباشند. برای مثال بعضی مهارتهای ورزشی را بسیار سریع تر از دیگران تا حد خاطره عضلانی یاد گرفته و بیشتر نیاز به تمرینات تقویتی و ذهنی دارند که در این صورت در صد تمرینات آنها باید در این زمینه طراحی شود. مربی با آگاهی از این شناخت برنامه، مدت، و شدت تمرینات را طرح ریزی میکند. داد و فریاد و نمایش هیجان مربی در زمان رقابت و یا تمرین ورزشکار ممکن است در فعالیت بعضی نتیجه مثبت و در دیگران نتیجه معکوس داشته باشد. ارتباط و مکالمه فردی یکی دیگر از عوامل مهم و مؤثر یک مربی فهمیده میباشد. دقت در احساس، ضعف و نکات مثبت هر ورزشکار از مسؤولیتهای مربی خوب است.
۶ – مربی باید رابط مؤثر و خوبی بین خود و ورزشکار باشد. افکار خود را به روشنی بیان کند بطوری که اعتماد و باور ورزشکار را جلب نماید و ورزشکار را از اهداف اجرای تمرینات آگاه و همواره آنان را از باز خورد ها و پیامهای کلیدی مطلع سازد. شناخت موفقیت ورزشکار در اجرای مهارت و تقویت مثبت آن توسط مربی در یادگیری و تکرار آن بسیار پر اهمیت است. خاطره های عضلانی تنها توسط تکرار مهارتها به وجود می آید.
۷ – مربی باید شنونده خوبی باشد. در ایجاد رابطه مؤثر و مطلوب قادر بودن به شنوائی بسیار کلیدی است. گوش شنوائی به گفتار و رفتار ورزشکار در راهنمایی و برنامه ریزی تمرینات آنها پر اهمیت است. مربی باید محیطی ایجاد کند تا ورزشکاران بتوانند به سهولت نظرات و احساسات خود را بیان نمایند. مربی باید انعطاف پذیر باشد و در بازخورد های ورزشکاران آمادگی تغییراتی در طرح برنامه های تمرینی داشته باشد.
۸ – ورزشکاران نیاز به پیروی از یک سری قوانین و مقررات هنگام ورزش در داخل و یا خارج از محیط ورزش میباشند. هر گونه سر پیچی و نقض از این مقررات مستلزم دخالت و مدیریت مربی برای بر قراری نظم و ترتیب میباشد. مربی باید در آغاز کار ورزشکاران را از یک نظام نامه تدوین شده آگاه و همواره ناظم اجرایی آن باشد. زمانیکه تخلف مشاهده شود گوشزد و تربیت باید صورت گیرد. شواهد نشان داده برای اینکه تغییر رفتار بطور مثبت صورت گیرد انضباط باید فوری، ملایم، و منطقی و متعهد برای پیشبرد و موفقیت ورزشکار صورت گیرد.
۹ – مربی باید یک نمونه طرز برخورد، رفتار و اشتیاق به پشتکاری باشد. مربی کارآزموده همواره رهبری است که خود نمونه بوده و قانون و مقرراتی را که برای ورزشکاران مقرر مینماید مراعات کند. چنانچه خواستار رعایت احترام از سوی ورزشکاران است باید متقابلاً برای آنان احترام قائل شود. رفتار و کردار پسندیده مربی باید نمونه خوبی برای ورزشکاران باشد.
۱۰ – مربی باید نمایانگر تعهد و اشتیاق کامل به ورزش مورد نظر باشد. مربی در این حرفه اشتغال دارد زیرا که این حرفه را از ته قلب دوست دارد و متعهد به پیشبرد و توسعه آن میباشد.
مربیگری بطور کلی یک حرفه ۲۴ ساعت، هفت روز در هفته و ۳۶۵ روزه است!!!